Koekoeksbij
Dierenleven: Fred’s dieren
Wist je dat er in Nederland ruim 360 bijensoorten rondzoemen? Slechts één daarvan is de honingbij – al die andere zijn wilde bijen, vaak onbekend, maar onmisbaar voor onze natuur. Medetuinder en oud-stadsecoloog Fred Haaijen neemt ons mee in de fascinerende verborgen leefwereld van deze bestuivers, van koekoeksbijen tot metselbijen. Hij legt uit waarom ons tuinpark een paradijs voor ze is – en hoe je de bijen op je tuin extra kunt helpen.
Juli 2025 – Tekst en foto’s door Fred Haaijen, tuin 94
Eigenlijk is de term ‘wilde bij’ wat vreemd, want daarmee bedoelen we: alle ruim 360 soorten bijen behalve de honingbij. Als kind kende ik alleen de honingbij, wespen en hommels. De honingbij is door de mens geselecteerd op nuttige eigenschappen, zoals vriendelijkheid, productiviteit en ziekte-resistentie. Tegenwoordig worden honingbijen door imkers verzorgd in bijenkasten en kunnen we ze niet meer als echt wild beschouwen.
Graafbij
In alle soorten en maten
Onder wilde bijen vallen dus alle bijensoorten die niet door mensen worden gehouden. De negenentwintig in Nederland voorkomende hommelsoorten horen hier ook bij. Het zijn allemaal bijen die vaak in holletjes in de grond leven, of in holle plantenstengels, waar ze soms kleine sociale volkjes vormen. Wespen en zweefvliegen behoren overigens niet tot de categorie ‘wilde bijen’.
Alle soorten wilde bijen spelen hun unieke rol in ons ecosysteem. Ze variëren enorm in uiterlijk en gedrag. Van kleine, zwartglanzende maskerbijtjes tot grote, harige hommels. Sommige graven uitgebreide gangenstelsels in de grond. Er zijn generalisten die van allerlei bloemen stuifmeel verzamelen, en specialisten die uitsluitend afhankelijk zijn van één plantensoort, zoals klokjes of ogentroost.
Bijzondere bijen
Net als bij vogels bestaan er onder bijen zogenaamde ‘koekoeks’-bijen. Deze bouwen zelf geen nest, maar leggen hun eieren in nesten van andere bijensoorten. Naast deze ‘parasieten’ kennen we ook zandbijen, metselbijen en behangersbijen, elk met hun unieke levenswijze.
Metselbij
Hoe gaat het met wilde bijen in ons tuinpark?
Uit onderzoek van de gemeente Amsterdam blijkt dat het goed gaat met wilde bijen in onze stad. In 2021 werden maar liefst 114 soorten geteld, waaronder zeldzame soorten zoals de bedreigde moshommel. Ook in ons tuinpark doen de bijen het uitstekend. De vele bijenhotels gonzen van activiteit, dankzij ons natuurvriendelijk beheer:
-We laten wilde planten staan
-Maaitijden worden gefaseerd uitgevoerd
-Winterstengels blijven staan als overwinteringsplek
Hoe kun je helpen?
Bij warm weer kunnen bijen moeilijk aan water komen. Zet een ondiep schaaltje water neer met wat steentjes of knikkers erin, zodat de bijen kunnen drinken zonder te verdrinken. Laat je verrassen door welke bezoekers er allemaal langskomen!
Meer weten?
Bekijk de Bijenkaart van Amsterdam:
https://maps.amsterdam.nl/bijen/