Langpootmug.
Dierenleven: Fred’s dieren
Gezoem om je hoofd, slapeloze nachten, jeukende beten – muggen testen ons geduld. Maar waarom zijn ze eigenlijk zo vervelend? En waarom steken sommige wel en andere niet? Medetuinder en oud-stadsecoloog Fred Haaijen duikt in de wereld van deze kleine plaaggeesten.
Augstus 2025 – Tekst en foto’s door Fred Haaijen, tuin 94
Van de dieren die mij het meest irriteren, staat de mug bovenaan de lijst. Naast dat dit dier bloed zuigt, stoor ik me vooral aan het gezoem om je hoofd, voor het slapen gaan. Dit, terwijl de steek van een daas pijnlijker is en die van een teek gevaarlijker.
Maar waar hebben we het over als we het over de mug hebben? Er zijn verschillende muggenfamilies; in Nederland alleen al leven 25 verschillende families. De bekendste families zijn de langpootmuggen en de steekmuggen. Ook de kriebelmuggen en knutten kunnen steken, deze soorten zijn klein (tot 5 mm) en wat minder langwerpig gebouwd dan steekmuggen. Soorten uit andere families, zoals de dansmuggen, lijken soms op stekende muggen maar steken niet. Veel muggen lijken echter totaal niet op de bekende steekmuggen. Motmuggen lijken op kleine vlinders; ze hebben relatief grote ronde vleugels met gekleurde haren. Andere groepen muggen zijn minder bekend, zoals de galmuggen die de eitjes in planten afzetten waar de larven in gallen opgroeien.
Als larve leeft een mug in de grond, zoals bij langpootmuggen, of in het water, zoals bij dansmuggen en steekmuggen, maar ook in planten (galmuggen) of paddenstoelen (paddenstoelmuggen). De volwassen muggen leven onder andere van nectar en kunnen een rol spelen bij de bestuiving van planten.
De meeste muggen steken dus niet. Muggen die ons wel kunnen steken, behoren tot verschillende families, waarvan die der steekmuggen ongetwijfeld de bekendste is. Soorten uit deze familie zijn onder andere de malariamuggen die bij de mens indirect verantwoordelijk zijn voor meer dan een miljoen doden per jaar. In Nederland komen malariamuggen voor, maar malaria als ziekte is sinds 1970 officieel uitgeroeid.
Waarom maken steekmuggen een irritant zoemend geluid? Dat heeft voornamelijk te maken met de voortplanting van de muggen. Ze leven in het donker en kunnen elkaar moeilijk vinden. Muggen gebruiken daarom geluid om elkaar te kunnen lokaliseren in het donker. Alleen de (bijtende) vrouwtjes maken zoemgeluiden, die worden opgevangen door de gevoelige antennes van de mannetjes. Iedere soort produceert een iets ander geluid, zodat de mannetjes niet paren met een vrouwtje van een andere soort. Het zijn dus de dames die ons uit onze slaap houden en bloed aftappen. De vrouwtjes zuigen bloed met de monddelen en beschikken niet over een angel. Ze zouden dus eigenlijk ‘bijtmuggen’ moeten heten.
Steekmuggen gebruiken zicht, maar nemen voornamelijk geuren en temperatuurverschillen waar om de gastheer op te sporen. Er zijn veel verschillende stoffen die de mug bij ons kan waarnemen: zo’n driehonderd tot vierhonderd in ons zweet, en zo’n honderd in onze uitademing.
Gelukkig heb ik dit jaar nog heel weinig last gehad van de steekmug en overigens ook van wespen en dazen. Het droge voorjaar is daar debet aan.
En komen de steekmuggen toch op je af deze zomer? Zo ben je ze te slim af: plaats horren en zet geurige planten zoals lavendel of citroenmelisse neer. Zo maak je je tuin een stuk minder aantrekkelijk voor deze zoemende lastposten.
Citroenmelisse
Om overlast van steekmuggen te voorkomen, is het belangrijk om broedplaatsen te vermijden en jezelf te beschermen. Dit kan door stilstaand water rondom je huis te verwijderen. Muggen leggen hun eitjes in stilstaand water. Maak daarom emmers, bloempotten, regentonnen, dakgoten en andere plekken waar water kan blijven staan leeg of dek ze af. Zorg voor een goede waterkwaliteit in sloten, vijvers en poelen, waar vissen en andere waterdieren zoals kikkers leven, ontwikkelen muggenlarven zich minder goed.
Plaats horren voor ramen en deuren en planten zoals lavendel, citroengras, rozemarijn, munt en kattenkruid kunnen muggen op afstand houden Een ventilator kan muggen verjagen door de luchtstroom. En een klamboe over je bed kan je beschermen tijdens het slapen.